وانت‌ها به‌دلیل کاربردهای گسترده در حمل‌ونقل، کشاورزی و مشاغل کوچک در اقتصاد حمل‌ونقل جایگاه ویژه‌ای دارند. همچنین قیمت این خودروها و وضعیت بازار خرید و فروش آن‌ها تاثیر قابل توجهی بر نرخ کرایه و حمل‌ونقل کالا دارد. وانت‌ها به‌دلیل تطبیق‌پذیری با نیازهای مختلف و سطح دسترسی بالا در توزیع مویرگی مورد استقبال مصرف‌کنندگان ایرانی هستند. در ماه‌های اخیر، با افزایش قیمت خودروهای صفر و محدودیت‌های تولید و واردات، گزینه‌های دست‌دوم به یکی از انتخاب‌های اصلی برای خریداران تبدیل شده است.
رونق بازار دست‌دوم در پی افزایش قیمت کارخانه
با بررسی وضعیت بازار از نیمه دوم اردیبهشت تا نیمه نخست خردادماه، شاهد هستیم تقاضا برای وانت‌های دست‌دوم به‌دلیل افزایش قیمت خودروهای صفر و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده به‌طور قابل توجهی رشد داشته است.
با اعلام افزایش قیمت کارخانه‌ای وانت سایپا ۱۵۱، آریسان ۲ و نیسان زامیاد شاهد آن هستیم که تقاضا برای گزینه‌های محدوده ۳۰۰ میلیون و ۶۰۰ میلیون‌تومان افزایش یافته و مشتریان متناسب با قدرت خرید خود اقدام می‌کنند. چند وقتی هم هست که فروش‌های اعتباری محدود شده و شانس خرید مدل‌های صفرکیلومتر رو به‌کاهش است.
بازار در قبضه چند بازیگر سنتی
در میان خودروهای فعال در این بازار، سه مدل شاخص، بیشترین سهم را در اختیار دارند: نیسان آبی، پراید ۱۵۱ و آریسان. نیسان آبی که ریشه در طراحی دهه ۱۹۷۰ دارد، همچنان در قالب نسخه‌های بنزینی و دیزلی توسط زامیاد تولید می‌شود و به‌رغم کهنگی طراحی، به‌دلیل استحکام و ظرفیت بار بالا، نقشی بی‌جایگزین در بسیاری از فعالیت‌های حمل‌ونقل ایفا می‌کند.
نیسان آبی در بازار دست‌دوم نیز به‌وفور دیده می‌شود؛ آن هم با بازه‌ای وسیع از قیمت‌ها که تابعی از کارکرد، سلامت فنی، وضعیت بدنه و حتی استانی است که در آن معامله صورت می‌گیرد.
پراید ۱۵۱، دیگر بازیگر عمده بازار وانت‌هاست. خودرویی بر پایه پلت‌فرم پراید سواری که برای کاربردهای سبک‌تر، خصوصا در سطح شهری و بهره‌مندی از آپشن کولر (نسبت به وانت پیکان) جایگاهی نسبی پیدا کرده است. قیمت پایین‌تر این خودرو در مقایسه با سایر وانت‌ها باعث شده تا بسیاری از خریداران کم‌سرمایه، به‌ویژه در مشاغل خدماتی و توزیعی، آن را به‌عنوان گزینه اول خود در نظر بگیرند.
در مقابل، آریسان با تکیه بر شاسی و موتور پژو ۴۰۵ وارد میدان شد تا جانشینی برای وانت پیکان باشد. اما مشکلات فنی، مصرف سوخت بالا و کیفیت نه‌چندان مطلوب مونتاژ باعث شده که نتواند در بازار دست‌دوم آن‌طور که باید جای خود را باز کند.
قیمت‌گذاری وانت‌های دست‌دوم تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. یکی از مهم‌ترین عوامل، وضعیت فنی و ظاهری خودرو است. سلامت موتور، گیربکس، سیستم تعلیق و همچنین میزان کارکرد و وضعیت بدنه، مانند رنگ‌شدگی یا سابقه تصادف، نقش تعیین‌کننده‌ای در ارزش‌گذاری خودرو دارند.
عرضه و تقاضا نیز از دیگر عوامل کلیدی در این بازار است. محدودیت تولید وانت‌های صفر و توقف تولید برخی مدل‌ها، مانند پیکان وانت و کارا، باعث شده است تقاضا برای مدل‌های دست‌دوم افزایش یابد.
در میان وانت‌های دست‌دوم، برخی مدل‌ها نیز به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود، بیشترین تقاضا را دارند. نیسان آبی به‌دلیل دوام بالا، ظرفیـــــــت حمــــل بار مناسب و هزینه نگهداری پایین، یکی از پرفروش‌ترین مدل‌ها در بازار دست‌دوم اســــــت. این وانت که همچنان توسط سایپا تولید می‌شود، در مدل‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ با قیمتی بین ۶۰۰ تا ۸۵۰ میلیون‌تومان معامله می‌شود.
وانت کارا، تولید گروه بهمن نیز در دو مدل تک‌کابین و دوکابین تا سال ۱۴۰۲ عرضه شد و با پیشرانه‌های ۱۷۰۰ و ۲۰۰۰ سی‌سی، گزینه‌ای اقتصادی برای مصارف تجاری به‌شمار می‌رود. قیمت مدل‌های دست‌دوم کارا تک‌کابین در نمونه‌های تمیز و یا کم‌کارکرد بین ۵۰۰ تا ۹۰۰ میلیون‌تومان است.
اگرچه تولید پیکان وانت در سال ۱۳۹۳ متوقف شد، به‌دلیل قیمت پایین و سادگی تعمیرات، همچنان در بازار دست‌دوم معامله می‌شود. برای مثال، پیکان وانت مدل ۱۳۹۰ با ۴۸ هزار کیلومتر کارکرد، قیمتی حدود ۲۰۰ میلیون‌تومان دارد.
در مقابل، وانت‌های مونتاژی مثل کی‌اِم‌سی و فوتون که با قیمت‌هایی در حدود ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد تومان معامله می‌شوند، بیشتر برای مصارف خاص مانند آفرود یا مشاغل سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با وجود رونق بازار، چالش‌های متعددی نیز پیش روی خریداران و فروشندگان قرار دارد. یکی از مهم‌ترین مشکلات، نبود شفافیت در قیمت‌گذاری است. به‌دلیل دخیل بودن عوامل متعدد مانند کارکرد، سلامت فنی و وضعیت ظاهری، تعیین قیمت دقیق این مدل خودروها برای افراد غیرمتخصص دشوار است و این موضوع گاهی به‌ضرر مالی منجر می‌شود.
همچنین کمبود قطعات یدکی برای مدل‌های قدیمی‌تر، مانند پیکان وانت یا برخی نسخه‌های قدیمی مزدا، یکی دیگر از موانع است که ارزش بازار این خودروها را کاهش می‌دهد. محدودیت استانداردهای ۸۵ گانه و توقف تولید برخی مدل‌ها نیز تنوع گزینه‌های موجود در بازار دست‌دوم را محدود کرده است.
با وجود این چالش‌ها، بازار وانت‌های دست‌دوم فرصت‌هایی نیز برای خریداران و فروشندگان فراهم می‌کند. افزایش تقاضا برای خودروهای اقتصادی، فرصتی برای فروشندگان است تا با ارائه خودروهای باکیفیت و کارشناسی‌شده، اعتماد خریداران را جلب کنند.
درمجموع، بازار وانت‌های دست‌دوم در ایران به‌دلیل نیازهای متنوع مصرف‌کنندگان و محدودیت‌های موجود در بازار خودروهای صفر، از رونق قابل توجهی برخوردار است. مدل‌هایی مانند وانت زامیاد، کارا و مزدا به‌دلیل دوام و هزینه نگهداری پایین، همچنان گزینه‌های اصلی خریداران هستند. با این حال، چالش‌هایی مانند نبود شفافیت در قیمت‌گذاری، کمبود قطعات یدکی و تاثیرات تورم، بر این بازار سایه افکنده است.
